4
O12denovembro, noquilómetro1daestradade
Campañó, o fascismoasasinouadez significados
republicanos, dedistintas ideoloxías, idadese
profesiónsperoque tiñanencomún ter defendidoo
lexítimogobernoda II Repúblicanaquelesaciagos
tresdíasdexulloquecambiaronpara semprea
historiadePontevedraedoEstadoenteiro. Aquelas
balasmataronadezhomespero truncarona vida
demoitasmulleresdas súas familias, cubrindopara
sempreonovembrodePontevedradunhanéboa
espesade incredulidadeeperda.
“Desde entón, cada 12 de novembro amence o
mesmo día gris, de chuviamiúda, coa atmosfera
baixa. Todos os anos fai omesmo tempo, e para
min sempre é igual de triste, novembro”
Fina, orfa deRamiroPaz
Os tiros naCaeiradeixarondezmortos, sete viúvas
e trinta e tres criaturas orfas, dúas delas aínda no
ventredas súas nais. Lola Lois estaba embarazada
deRamiro, o noveno fillodeRamiroPaz. Aurora
Pozade José Luís, o segundode JoséAdrio. As
dúas viaxaron aBurgos parapedir clemencia. Con
elas íanMatildeCaamaño,muller deAmancio
Caamaño, eConsueloPastrana, que ademais do
seu xenro, JoséAdrio, tiña sentenciado amorte o
seu filloLuísPoza. Dixéronlles que fosen tranquilas,
que estaban indultados pero cando chegaron a
Pontevedra xa eran viúvas. Tamén Isabel Gómez,
amuller de TelmoBernárdez, viaxou ao
cuartel xeral de Franco apedir clemencia,
mentres a súa fillaBelapercorría as casas
da xentededereitas deRedondelapara
que asinasen apeticiónde indulto, e o
irmánde Isabel, curadePetelos, púñase
de xeonllos ante o asasino LisQuibén, xefe
da garda cívicada capital, parapregarlle
que salvase a vidade Telmo,médico
coma el. Pero nada serviu. Os dez foron
condenados amorte e apagar de xeito
solidariounha indemnizaciónde unmillón
depesetas, unha fortuna naqueles tempos.
O xuízo celebrouse o 30de outubro, cando
levaban xa semanas presos.
O tempo do cárcere
As detencións non foron simultáneas. Algunhas
producíronse inmediatamente, como ado
capitán JuanRico, levado ao cuartel daGarda
Civil aodía seguinteda tomado concello, e
outras demoráronsemesmo ata setembro, que
foi candodetiveron a TelmoBernárdez, que xa
tiña arrestados aos seus fillos Telmo e Jesús,
acompañantes seus noGobernoCivil naqueles tres
días de loitapolademocracia.
No cuartel dePontevedra, o capitán JuanRico
recibiu un tratodenigrante sobre todopor parte
do infame comandante JoaquínVelarde. A súa filla
Blanca, xa falecida, cóntao así no libro
Inmolados
Gallegos
, de Luís Lamela:
“(O trato deVelarde foi) fatal, fatal, fatal… Se o
ía ver o sacerdote á habitación na que está retido,
aquela camarilla botábao a empurrónsmateriais.
Logo quitábanlle a cama e tiña que durmir sen
ela. En fin, que lle fixo de todas, de todas…”
Blanca, orfa de JuanRico, en Inmolados
Gallegos
Foron semanas de sufrimentopara os presos e
taménpara as súas familias e achegados. Nesa
mesmapublicación, BlancaRico explicaque o
capitánVelarde impediu en varias ocasións á súa
nai, BlancaRodríguezSáez, visitar o home, eque
As familias do12deNovembro
Texto:
MontseFajardo
JuanRicoGonzález ea súamuller,BlancaRodríguezSáenz
